Ауған соғысы – Кеңес Одағы тұсындағы тарихтың ең қайғылы беттерінің бірі. Тұтастай алғанда КСРО-ның 620 мың азаматы АДР аумағында әскери қызметтен өтті. Сондай-ақ әскер құрамында 21 мың адам жұмысшы және қызметші кәсібінде болды. Ауған-Кеңес соғыс 4 кезеңнен тұрады: 1 – кезең: 1979 жылғы желтоқсан – 1980 жылғы ақпан аралығы. Бұл кезеңде әскерлерін Ауғанстанға енгізу, оларды гарнизондарға орналастыру, жер-жердегі бекеттер мен …
Әр ауылда ауыздары дуалы, айтқандары жөн ақсақалдар болады. Олардың алдында үлкен де, кіші де, ақ жағалылар мен шенеуніктер де бас иіп, ақылына тоқтап жатады. Сонымен қатар ешкіммен ісі жоқ, өз тіршіліктеріне өздері берік, белгілі бір саланың жілігін шағып, майын ішіп жүріп жұмыстарын дөңгелететіндер де кездеседі. Сабырлы, қоңырқай күй кешіп, өз ісінен нәпақа тауып жүргендер қатарында Кетпен ауылының тұрғыны Тойған аға …
У күни әтрапни пүркигән қара туман йоқап, көктә қуяш парлиди. Етилған оқниң садаси тохтап, шатлиқниң нәғмиси яңриди. Аниларниң көзидин қайғуниң йеши әмәс, хошаллиқниң йеши ақти. Қан төкүлгән зиминға қайтидин җан пүтүп, яңза-яңза гүлләр порәк ачти. Чүнки у күни уруш ахирлашти! Дүшмәнгә бойсунмиған ата-бовилиримиз ғалибийәтниң туғини көтәрди. Аләмгә течлиқ орниди. Шаир ейтқандәк, «У күни 9-май еди»! Шуңлашқиму, шу күн һәм шу …
Үлкендердің қатары сиреген сайын бір дәуір таусылғандай, бір шежіре жабылғандай күй кешетініміз бар. Адамдар жасарып, заман ағымына қарай көңілдері де жаңғырып отыр дегенімізбен олар өткеннің бір белгісіндей, тарихтың ерекше бір бетіндей. Әсіресе екінші дүниежүзілік соғысқа қатысып, оның отты жылдарын бастарынан өткерген, Ұлы Отан соғысының қанды оқиғасының бел ортасында болған ақсақалдардың жыл өткен сайын сиреп, қолымыздағы он саусаққа да жетпейтіндейі қалғанына …
Алапат соғыстар өтіп, адамзат баласы басынан небір тауқымет күндерді кешіп, енді ғана ес жинағанда 1986 жылдың 26 сәуірінде Чернобыль оқиғасы орын алғандығы баршаға мәлім. Айтып келмеген апатты ауыздықтауға мыңдаған адам қатысқан болса, солардың ішінде 32 мың қазақстандық бар еді. Олардың барлығы үйінен оқиға орын алған жаққа сау болып барып, денсаулығынан айырылып қайтты. Бұл қайғылы жағдай тіпті біреуін баласынан енді бірін …
Өмірлерінің өлшеулі бір бөлігін, жауқазын жастық шағының сүбелі үлесін от пен оқтың ортасына тосқан Ауған соғысы ардагерлерінің құрметіне аудандық мәдениет үйінде «Интернационалист жауынгерлер – ерліктің үлгісі» атты салтанатты шара өтті. Ауған ардагерлерінің ерлігі елге өшпес мұра, ұрпақтарына мәңгілік ұран болғаны хақ. Себебі олар жат жерде жаумен арпалысып, жазықсыздан-жазықсыз құрбан болды. Кейбіреулері із-түссіз жоғалып, енді біреулерінің сүйегі ұрыс даласына жерленді. Салтанатты …
Міне, еліміздің тәуелсіздік алғанына жиырма алты жыл да болды. Уақыт қалай тез өтеді. Зымырап алға озған уақыт кері қайырылмайды. Көзді ашып- жұмғанша кешегі дүниеге келген жас сәби, енді міне, жиырма алты жасқа келген парасатты ана мен жігіт болды емес пе! Адамзат қоғамының тарихы үшін жиырма алты жыл деген ұзақ мерзім емес. Дегенмен Қазақстан үшін бұл жылдар аса маңызды тарихи оқиғаларға …
Қазақ еліне тәуелсіздіктің таңы оңайлықпен атқан жоқ. Ол ғасырлар бойғы күреспен, бабалар қанымен, аналар жасымен келді. Жоңғардың шапқыншылығына, орыстың отаршылдығына ойран болмады. Ашаршылықта азса да, рухы тозбады. Желтоқсанда жастар жалпақ әлемді дүр сілкіндіріп, қазақ деген ұлттың ұлылығын паш етті. Міне, осындай қан кешкен қатал заманда жетім қалған баланы, жесір қалған ананы, қаңырап қалған даланы ойлаған ойлыларымыз бен даналарымыз, батыр бабаларымыз …
Җәмийәттә гезитқа йезилидиғанлар тола. Әпсус, уни чүшинип оқуйдиғанлар бәкму аз. Гезитқа йезилиш вәтәнпәрвәрлик болса, униң бәтлиридин ибрәт елиш адимийлик хисләттур. Шундақ бир гезитхумар ана билән сөһбәтлишиш пурсити яр берип, униң сөзлири жүригимниң төридин чоңқур орун алди. Һәр бир еғиз гепидин әдәбиятқа болған қизиқиши, хәлқигә болған муһәббити мана мән дәп чиқип туриду. Бир әмәс, бир нәччә гезитниң бирму бетини ташлимай оқуп …
Еткен еңбек, төккен тердің ақталғандығы кім-кімге болмасын ұнамды. Ал ол үшін шыдамды болу қажет. Ақ сақалды қариясын сыйлаған ұрпақтардың біріміз. Олардың айтқан әрбір әңгімесінен тағлым, өсиетінен өнеге, жүріп өткен жолынан сабақ алатындығымыз да ақиқат. Дегенмен күйбең тірлікпен, бүгінгі өмір заңдылығымен ақсақалдарымыздың ақ батасын алып, қал-жағдайын сұрауға уақыт шіркіннің жетпей қалатындығы бар. Алайда “дария кеуде тау мүсін” қарттардың тарихқа толы әдемі …
