Дөләт рәһбиримизниң хәлиққә йоллиған мақалиси тәрғибат-тәшвиқат қилинғандин кейин, ушбу мақалидики латин алфавитиға көчүш мавзуси қизғин муһакимигә чүшүп, елимизниң өлкә-өлкилиридә чүшәндүрүш ишлири қолға елинди. Шулар қатарида, йеқинда Алмута шәһәрлик уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Абдуллам Ушуров йетәкчилик қилған топ әзалири наһийәмиздә болуп қайтти.
Топ әзалириниң тәркивидә профессор Алимҗан Тиливалди, җумһурийәтлик «Азия бүгүн» гезитиниң баш редактори Ташгүл Изьярова, шәһәрлик уйғур этномәдәнийәт мәркизи рәисиниң орунбасарлири Маһинур Исрайилова, Һебибуллам Лохмановлар һәм «Тәңритағ» телеканалиниң вәкиллири болди. Жиғинни наһийәлик ички сәясәт бөлүминиң башчиси Гүлжаһан Әликеева елип меңип, дәсләпки сөзни А.Ушуровқа бәрди. У топ әзалири билән тонуштуруп, бүгүнки жиғинниң асасий мәхсәтлиригә тохтилип өтти. Йәни, қазақ алфавити билән биргә уйғур алфавитиниму латин графикисиға көчириш һәққидә сөз қозғиди.
Кейин сөзгә чиққан Алимҗан Тиливалди Қазақстанниң мәнивий йеңилиниш басқучидики чоң қәдәмләрниң бири – латин алфатиға көчүш мәсилиси екәнлигини тилға елип, бу ишта қазақ зиялилири билән биргә уйғур алимлириниңму изчил издиниватқанлиғини атап ейтти. Келәчәктә қазақ хәлқи билән бирликтә латин алфавитиға өтүш мәхситидә, уйғур тилидики латин алфавитиниңму бир нәччә үлгилириниң ясилип, мәтбуат бәтлиридә йоруқ көргәнлигини хәвәрлиди. Һазир уйғур тили үчүн латин алфавитиниң икки түри моҗут болуп, қериндаш қазақ хәлқидә 9 төл һәрип болса, биздә «җ» һәрипини қошқанда 10 төл һәрип шәккилгәнгәнлигини, әнди алда «Мошу һәрипләрни апостроф (һәрипниң үстигә пәш қоюш арқилиқ) билән язған дурусму яки диграф (икки һәрипниң бирикиши) арқилиқ язған дурусму?» дегән соал иккилиниш һасил қиливатқанлиғини қәйт қилди.
Ташгүл Изьярова өз сөзидә мәнивий йеңилинишимиз үчүн чоң йол ачқан «Тәңритағ» телеканалиниң бүгүнгичә болған нәпәсигә тохтилип, униң хәлиқниң тәливи билән иккинчи мәртә ишқа қошулғанлиғини, көплигән қийинчилиқларға дуч келип, мәбләғ җәһәттин тапчилиқларниң болуватқанлиғиға қаримай, телеканалниң өз ишини җанландуруп келиватқанлиғи, йәниму хәлиқтин маддий вә мәнивий ярдәм муһтажлиғини атап ейтти. Уйғур тилида нәширдин чиқидиған китаплиримиз, гезит-журналлиримиз билән қатар, уйғур тилида хәвәр тарқитидиған телеканалимизниңму чушиғи кесилип, хәлқимиз үчүн дөлитимиздә мошундақ зор мүмкинчиликләр яритиливатқанда пурсәтни дурус пайдилансақ дегән ой-пикрини изһар қилди. Андин хәлқигә көйүнидиған, миллитини сөйидиған наһийә турғунлирини «Азия бүгүн» гезитиға муштир болушқа чақирди.
–…Қазақстанда яшайдиған 130 милләтниң ичидә қазақ, рус тиллиқ телеканаллардин кейин үчинчи болуп уйғур тиллиқ телеканалиниң ечилиши чоң бир бәхит. Бүгүн Абдуллам акиниң башқурушида хизмитини тохтатмай әмәлгә ашуруп келиватқан телеканалниң келәчигини риваҗландуруш һәммимизниң вәзиписи. Биз бүгүн қолда бар байлиғимизни келәчәк әвлатқа сақлап йәткүзүшимиз керәк, – дәп ейтти сөзгә чиққан Маһинур Исрайилова. Мошундақ ой-пикирлири билән бөлүшкәнләрниң ичидә Һебибуллам Лохманов, Чонҗа йезисиниң жигитбеши Абдукерим Сәйдуллаевлар дөләт рәһбиримиз ейтқан мәнивий җәһәттин аң-сәвийәмизниң йеңилинишида йеңи нәшрилиримиз, гезит-журналлиримиз һәм телеканалимизниң муһим роль ойнайдиғанлиғини йәнә бир қетим әскә салди.
Кейин наһийәлик уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Мирзәхмәт Җәмиев мундақ баш қошушниң күндә боливәрмәйдиғанлиғини тәкитләп, жирақтин кәлгән меһманларға миннәтдарлиғини йәткүзди. Пәқәт сөзгә кәлгәндә натиқ, әмәлий ишқа кәлгәндә начар болидиған вақитниң аяқлашқанлиғини, әндики мәхсәт һәр қайсимизниң өзимизни-өзимиз роһий җәһәттин тазилайдиған, йеңилайдиған пәйтниң вақти-саати кәлгәнлигини тәкитлиди.«Йошуридиғини йоқ, һазир Чонҗида бир бекәттин иккинчи бекәткә 200 тәңгигә такси яллап маңидиған заманда, 2-3 миң тәңгә дегән һеч гәп әмәс. Шундақ екән, гезитқа йезилишқа кәлгәндә йоқ йәрдин пишиқлиқ қилимиз. Той-төкүнгә, өрүм-чөрүмгә хәшлигәндә ичимиз көймәйду, немә үчүн хәлқимиз үчүн жилиға бир қетим гезитқа йезилишқа төрт тәңгимизни қиймаймиз» дегән наразилиғини изһар қилип, мәмликәтлик тил билән қатар ана тилда йоруқ көрүватқан нәширләргә муштир болуш әвзәллигини алаһидә тәкитлиди наһийәлик уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси.
Өз ихтияри билән сөзлигүчиләрниң ичидә Қирғизсай йезисиниң җәмийәтлик келишим кеңишиниң рәиси Нурғабил ақсақалму болуп, бүгүнки учришиштин чоңқур тәсират алғанлиғини ейтти. Қизғин муһакимигә чүшкән мәсилиләргә бағлиқ нурғунлиған ой-пикирләр ейтилди. Бу қетимқи баш қошуш һәқиқәтәнму қатнашқучиларға алаһидә тәсират берип, роһий озуқ беғишлап, нурғунлиған мәсилиләрдин чиқиш йолини көрсәтти.
Сабирәм
ӘНВӘРОВА
