Мамандықтың ең мәртебелісі – мұғалімдік, ұлылық деген теңеу де көбінесе ұстаздарға қаратыла айтылады. 5 қазан мұғалімдер күні деп белгіленді. Бұл жалпы педагогтерге көрсетілген құрмет деп түсінеміз. Ауданда еңбек етіп жүрген, зейнетке шыққан барша ұстаздар қауымын кәсіби мерекелерімен шын жүректен құттықтаймыз. Ғалым да, ақын да, ұшқыш пен дәрігер де ұстаздан тәлім алады. Шындығында әріп үйретіп, тіл сындырып, тәрбие беріп, өмірге қанат қақтыратын ұстаздарға қандай мадақтау, марапат айтсақ та лайықты.
Әр адам алғашқы мұғалімін, жоғарғы сыныптарда өзіне ұнайтын ұстазының есімін жүрек түкпірінде сақтайтыны шындық. Өзімде солай. Математикадан сабақ берген Майраш апайымның алғаш рет сыныпқа кіріп, өзін таныстырған сәті, одан әрі қарай сабақ өту тәсілі әлі көз алдымда. Ұмытқан емеспін. Неміс тілінен дәріс берген Кәнжәм Абдуллақызының мінезі, сыпайылығы жүрегімнің түкпіріне орнығып қалған. Тарих пәнінен сабақ өткен Рахима Бейсебайқызының дауысы мен бір айтқанын қайталап, таптап түсіндіретін әдісі құлағымда жаңғырып тұрады. Бұл тізімді ұзағынан соза беруге болады. Ештеңеден бейхабар, әріп түгілі кітап дегеннің не екенін білмей келген бүлдіршінге аналық мейірімін төгіп, әрқайсысының маңдайынан сипап, қолына қалам ұстауды үйретіп, ақ қағазға алғашқы әріпті жаздыратын да – ұстаз. Олардың еңбектері өлшеусіз.
Өткеніміз бен бүгінімізді салыстырып жүретін әдетіміз бар. Бұрынғы мұғалімдер мен қазіргі ұстаздың бейнесін салыстырамыз. Өзіміз оқыған тұстағы апайларымыз бен ағайларымыздың киім киісі, жүріс тұрысы, сөйлеу мәнері көз алдымыздан кете қойған жоқ. Қарапайымдылық деген қасиет басты назарда болатын. Алабажақ киіну, сараласатпақ бояну, әйел мұғалімдер шаштарын күзеп немесе тықырлатып алып тастау, ашық бояуға бояну деген түсінік мүлдем жоқ еді ол кездерде. Қазір еркіндік. Өзім жақында орта жастан асқан бір мұғалімді кездестірдім. Әйел адам, шашының жартысын тықырлатып ұстарамен алып тастаған, қалған жартысын сап-сары түске бояған. Қазіргі мұғалімнің сыртқы бейнесінің өзі тіксіндірді. Мүмкін білімді, білікті болар. Дей тұрғанмен өзімнің көңіліме онша қоныңқырамады. Өткен шаққа орала беру де дұрыс емес. Бірақ сол замандардағы мұғалімдердің бар болмысы, түр-тұрпаты ерекше еді. Мереке күні сын айтуға қақымыз жоқ. Бір сәттік кері шегіну деп қабылдаңыздар.
Ұстаз елдің ертеңгі тізгінін ұстайтын ұрпақ тәрбиелейді. Адам тәрбиелеу – ұлы міндет. Ол міндетті атқарушы – ұстаз. Менің түсінігімдегі ұстаз – рухы таза, ой-өрісі биік, ұлты мен Отанының болашағы үшін тер төгіп, шыдамдылық пен табандылықтың үлгісін көрсетуші, өз бойындағы асыл қасиеттері мен білімін болашақ ұрпақтың бақыты мен кәдесіне жаратып, қоғамды өрге өркендетуші, жаңашылдықтың бастаушысы, жүрегі – жылы, көңілі – дарқан адам. Ұстаз білгенін үйретуші ғана емес, тұла бойы тұнған өнеге, ақ тілеулі ана тәрізді барлық адамның бойынан жақсылық іздейтін ізгі ниет иесі. Шәкірті өзінен озған ұстаз – еңбегі ақталған ұстаз. Жай ғана мысал Мамытхан Құдайбергенов деген мұғалімді жұрттың бәрі таниды. Шәкірт тәрбиелеудегі оның шеберлігіне ауданда әлі ешкім жете қоймады деп айта аламын. Өз пәніне деген қызығушылығы, баланың бойынан жылт еткен дарынды көрсе оны әрі қарай жетелеп кететін қасиеті оны ұлағатты ұстаз деген атқа лайықты етті. Бүгінде аты алты алашқа мәшһүр, арқалы ақын Бақыт Беделхан өзінің ақындық жолын осы ұстазымен ұштастырады. Оны әрдайым айтып жүреді. Мықты режиссер Елзат Ескендір Мамытхан ағамның шәкірті. Өзіміздің Ақжол Нұрдәулетұлы ағайдың өнегесін алған ақын. Өзімнің ұлдарым да мұғалімдері жайлы әңгіме қозғалса Мамытхан ағаларын бірінші кезекте атайды.
Ұстаздық қызметте, шәкірттермен қарым-қатынаста ізгі ниеттілік, кішіпейілділік және мәдениеттілік бірінші кезекте тұру керек. Қытай философы Конфуцийдің «Маған жәй айтсаң – ұмытамын, көрсетсең есімде сақтаймын, ал өзімді іс-әрекетке қатыстырсаң үйренемін» деген даналығын басты ұстаным ету керек болар. Сонда ғана білім алушы бала ұстазының бойындағы бар жақсыны қабыл алады. Сондықтан бүгін білім берудің сапалы болуы мұғалімнің өз мамандығына деген шынайы сүйіспеншілігінің және ешқандай дипломмен бірге берілмейтін шығармашылық қабілеті, балаға деген кіршіксіз адамгершілік қасиеттері болуы шарт. Мен қазір біздің елімізде қалыптасқан мұғалімдік мамандыққа мектепте негізінен орташа оқыған білім алушыларды қабылдап, олардан орташа маман дайындап, оларды білім ұяларына жіберетін құрсаудың бұзылып, ұстаз мамандығы ең жоғары еңбекақы төленетін үздік мамандыққа айналса деп армандаймын. Ондай күндердің алыс еместігіне де сенімдімін. Жүрек қалауымен таңдалған мамандығына деген сүйіспеншілік болғанда ғана кез келген белесті бағындыруға болады. Жай ғана жалақы үшін күн өткізуге болмайды. Онда рухани дағдарысқа ұшыраймыз.
Ұлы деген сөзге лайықты мәртебелі мамандық иелері мұғалімдер болса, оларға шығармашылық пен адами жақсы қасиеттерді қосып ұстаз деген ұлағатты есімді арқалап жүрген барша педагогтер қауымын төл мерекелерімен құттықтаймыз. Бала тәрбиесіндегі еңбектеріңіз биіктен жансын!
Баян МАМЫРБАЕВА
