Қарға тамырлы қазақ өз тарихында небір зұлматты көрді. Даласы қан сасып, баласы құлдыққа, қызы күңдікке кетті. Бірақ сол заманда қазақтың өз ішінен шыққан бахадүр батырлары ел, жерді қорғап, болашаққа аманат етті. «Етікпенен су кешіп, қу толағай жастанып» жүріп жаудан жерді азат етті, елді азат етті. Ол батырлар қазақтың бүгінгі ұланғайыр даласы үшін, үлттың бағасы үшін басын бәйгеге тікті. Солардың бірі – Әлмерек Жаншықұлы.
Әлмерек абыз – қазақтың Ұлы Жүз үйсін тармағындағы Албан тайпасынан шыққан батыр, абыз. Деректерге сүйенсек, Әлмерек Абыз — Қазақ-Жоңғар соғысына басынан аяғына дейін қатысқан батыр. Соғыс ақырына қарай қартая бастағанда әскерге сарбаз жаттықтырумен айналысады. Шәкірттерінен атақты Райымбек батыр, өз немересі Саурық батыр шыққан. Ел тарихында елеулі орны бар Ұзақ батыр да осы кісінің тікелей ұрпағы екен.
Әлмерек бабамыздың тағы бір қыры – емшілік. Жаратылысынан бойына сіңген қасиетін пайдаланып, әскерге емшілік жасау, халықтық емшілік, билік, имамдық, мұсылманша бала оқыту кәсіптерімен шұғылданған деседі. Бейбіт заманда билік айтып, ел басқарған. Қазақ балаларын мұсылманша оқытып, Жетісу жеріне ислам дінін таратуға да еңбек сіңірген.
Әсіресе ел ішінде Әлмерек батырдың Қарадаладағы шайқасы ерекше айтылады. Жоңғардың Шонжы батырын есеңгірете жеңіп, қазіргі Қарадаланың төсінде басын алып, найзаға ілген батырдың атын бүгінгі ұрпақ мақтанышпен атайды. Жуырда ғана Ұйғыр ауданының орталығы Шонжыда «Қарадала шайқасы» атты Әлмерек батырдың ержүректігін дәріптейтін қойылым өткен болатын. Ел рухын аспандатқан қойылым талайларға тарихымызды танытты. Қазақтың атамекені үшін өліспей беріспейтін қайсарлығын дәріптеді. Осының артын ала Шонжының күн батыс жақтан кіреберісіне Әлмерек бабамыздың ескерткіші бой көтерді.
Әлмерек бабамыздың атын жаңғырту осыдан біраз жыл бұрын қолға алынған болатын. Алматы облысы әкімдігінің, Ш.Уалиханов атындағы Тарих және этнология институтының және «Әлмерек баба» мәдени-тарихи қорының бастамасымен Алматыдағы ғылым академиясында халықаралық конференция өтіп, конференция қорытындысы бойынша қазақ тарихында орны орасан ұлы тұлғаның атын дәріптеуге, есімі ұлы тұлғалар тізіміне еніп, жер-су атауларын беруге, ескерткіштер қоюға ұсынылды. Осының негізінде 2019 жылы «Әлмерек баба» мәдени-тарихи қоры баба ескерткішіне байқау жариялады. Ұлы тұлғаның бейнесін сомдасам деген 15 үміткер өз жұмыстарын ұсынған еді. Еліміздің әр түкпірінен жиналған мүсіншілердің арасынан екі мүсіншінің жұмысы комиссия мүшелерінің оң қолдауына ие болып, оқ бойы озып шыққан еді. Облыстық, республикалық комиссия Елдос Бексұлтановтың жұмысын жоғары бағалайды. Оны ұйымдастыру жұмыстары «Әлмерек баба» мәдени-тарихи қорына табысталады. Қор төрағасы Ысқақ Молдәлімұлы бұл жұмыс халықтың бірлігінің арқасында, елдің ұйымшылдығының нәтижесінде қолға алынып, оң шешіліп жатқанын айтты. Қоладан соғылған ескеркіш құны 250 млн теңгеге тоқтаған. Ол да қор қаражаты есебінен жасалған. Жерден 3 метр биік төбе үстіндегі 5 метр биік тұғырға қонған ескерткіштің өзінің биіктігі 7 метр 40 см. Жанарын дархан далаға қадап, терең ойда тұлпарының жанында тұрған алып бейне батырдың мінезі мен шын келбетін ашқандай. Батырлығын айқындайтын қылышы, билік құрғанының дәлеліндей қолында қамшысы бар абыз заманның желіне қарсы қарап тұр. Қарадалада ең алғаш қолбасшылық еткен батырдың бейнесін осылайша ұрпақ жадында жаңғыртуды ойлаған азаматтардың еңбегінің еш кетпегенін дәлелдеп, алып тұлға дархан далаға тұрақтады.
Сонымен қатар ескірткіш айналасын саябақ жасау мақсатында бюджеттен 438,6 млн теге қарастырылды. Саябақ құрылысын абаттандыру және инженерлік-коммуникациялқ жүйелердің құрылысын жүргізуге «Кернеу-К» ЖШС-мен келсімшарт жасалып, жұмыстар басталған биыл. Бүгінгі күнде бірқатар жұмыстар істелді. Жоба 2024 жылдың наурыз айында аяқталу жоспарланған.
Осылайша алып ескерткіш Қарадалада бой көтерді. Сүйіншілейтін ақжолтай хабар. Өлгеніміз тіріліп, өшкеніміздің жанғанының белгісі бұл. Әлмеректей ұлы тұлғаларды ұлықтап, тарихымызды ұмытпасақ қана біз ел бола аламыз, елдігімізді таныта аламыз. Ол – анық.
Анар ДҮЙСЕНБАЙҚЫЗЫ
